«Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες»

Σήμερα, τελευταία μέρα του 2013, κλείνει το έτος Καβάφη. Ο μεγάλος ποιητής, με την παγκόσμια πλέον ακτινοβολία, τιμήθηκε όπως του άξιζε: οργανώθηκαν εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα, δημοσιεύτηκαν ποικίλα άρθρα, εκδόθηκαν καινούρια βιβλία. Επαληθεύτηκε, επομένως, στο ακέραιο η περιώνυμη φράση που ο ίδιος, όχι αυτάρεσκα αλλά με σαφή επίγνωση της αξίας του, έλεγε: Εγώ είμαι ποιητής του μέλλοντος.

Πορτρέτο: Γ. Ψυχοπαίδης (2013) – Απαγγελία: Ε. Κυριάκος (2005)

Τα όσα ακολουθούν είναι ένα ελάχιστο αφιέρωμα (με ποικιλόμορφες αναφορές – links) στον μείζονα Έλληνα ποιητή που χωρίς να έχει δημοσιεύσει, όσο ζούσε, ούτε ένα βιβλίο, άλλαξε ριζικά τα ελληνικά ποιητικά μας πράγματα. Ότι είναι μέγας ποιητής, ανήκει πλέον στα ποιητικά μας αυτονόητα…

Σκέφτομαι, τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, το πιο «δυσανάγνωστο» και το πιο προβληματικό, σε απαγγελτική εκφορά, καβαφικό ποίημα. Εννοώ το πολύ γνωστό και πολυδιαβασμένο Εν τω μηνί Αθύρ. Σκέφτομαι, ακόμα πόσα πράγματα θα πρέπει να προσέξει, να συναθροίσει και να συνεκτιμήσει ο παρατηρητικός αναγνώστης και πόσα κυριολεκτικά, να αιχμαλωτίσει η ματιά του. Ίσως και να ‘ναι κάπως δύσκολο να τα καταγράψουμε όλα, συνεκφράζοντας παράλληλα και τα όσα νιώθει και αισθάνεται ο αναγνώστης, καθώς η όρασή του πορεύεται δύσκολα και ασθματικά πάνω στη «μισοσβημένη» γραμμικότητα του κειμένου. Ας επιχειρήσουμε, όμως, να τα δούμε, ένα ένα χωριστά και να τα συναριθμήσουμε:

[πρώτα πρώτα] την ποιητική γραφή ως συνολική εικόνα γραπτού λόγου που περιέχει στοιχεία, όχι βέβαια διακοσμητικά αλλά κάπως ανοίκεια και ασυνήθη για ποιητικό λόγο. [δεύτερον], αυτό το ευρηματικό «σπάσιμο» όλων των στίχων με την παρεμβολή ενός διάκενου που προκαλεί το «τσάκισμα» του κάθε στίχου και τον μοιράζει στα δύο. Σαν να θέλει δηλαδή ο ποιητής μ’ αυτό το «τσάκισμα» των στίχων να υποδηλώσει ή, καλύτερα, να αισθητοποιήσει και γραφοτεχνικά την αναγνωστική μας δυσκινησία και την τυραννία της όρασης να διακρίνει τα μισοσβησμένα γράμματα πάνω «στην αρχαία πέτρα». [τρίτον], την αναγνωστική λειτουργία ενός προσώπου, εδώ του ποιητή, που διαβάζοντας με δυσκολία την παλιά επιτάφια επιγραφή, συνθέτει μέσω αυτής της ανάγνωσης το Ποίημα. Και εδώ ακριβώς, έγκειται η πρωτοτυπία της ποιητικής γραφής: το ποίημα παράγεται σταδιακά ως προϊόν αναγνωστικής διαδικασίας και όχι, ας πούμε, ως αποτέλεσμα συγγραφικής πράξης. [τέταρτον], αυτόν το διφυή χαρακτήρα της συγκεκριμένης ποιητικής γραφής, αφού αυτή συντίθεται από δύο στοιχεία: από ένα προϋπάρχον «εξω-κείμενο», που είναι η επιτάφια επιγραφή, και από το κυρίως κείμενο, το οποίο ουσιαστικά καταγράφει την αναγνωστική διαδικασία ή, καλύτερα, την ανάγνωση του εξω-κειμένου.

Από το βιβλίο του Νικήτα Παρίση, Κ.Π.Καβάφης, Δοκίμιο ερμηνευτικής ανάγνωσης, Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Το «Έτος Καβάφη» μπορεί όμως να ανήκει πλέον στο παρελθόν, όμως ο ποιητής συνεχίζει την πορεία του στο μέλλον, κι εμείς διοργανώνουμε μια Ανοιχτή Μουσικοποιητική βραδιά για τον Κ. Π. Καβάφη, με τίτλο «Ο Ποιητής του Μέλλοντος» (Πολιτιστικό Κέντρο Δαΐς, 23 Ιανουαρίου 2013).

Κλείνοντας, σας παραδίδουμε ένα συνοπτικό Ανθολόγιο με τα σημαντικότερα «ψηφιακά αποτυπώματα» που σχετίζονται με τον «Ποιητή του Μέλλοντος», από το Έτος Καβάφη, αλλά και παλαιότερα [και τα οποία θα εμπλουτίζουμε, και με τη δική σας συμβολή]…

• Επίσημος Δικτυακός Τόπος του Αρχείου Καβάφη

Εκδηλώσεις:

• 2013 – Έτος Κ. Π. Καβάφη (Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών)
• Αρχείο Καβάφη: Δράσεις 2013-2014 (Σειρά Εκδηλώσεων, Ίδρυμα Ωνάση, ∞)
• Κ.Π. Καβάφης: «Ζωγραφισμένα». 40 Σύγχρονοι Έλληνες Δημιουργοί (Έκθεση, Ίδρυμα Θεοχαράκη, ∞ ∞ ∞)
• Ιδανικές ‘μορφές’ κι αγαπημένες – Εικονογραφώντας ποιήματα του Καβάφη (Έκθεση, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ∞)
• Εκδήλωση Μνήμης και Τιμής στον Καβάφη (Ελληνογαλλική Σχολή Ουρσουλινών)
• Εκδήλωση – Αφιέρωμα 150 Χρόνια Κ.Π. Καβάφης (Ένωση Λειτουργών Μ. Εκπαίδευσης Ζακύνθου, Μουσικό Σχολείο Ζακύνθου)

Ταινίες:

• Καβάφης (Γ. Σμαραγδής, Αλέξανδρος Φιλμ, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Ελληνική Τηλεόραση 1)
• Έλληνες του Πνεύματος και της Τέχνης: Κωνσταντίνος Καβάφης (Κ. Μαχαίρας, Σκάι)
• Κ. Π. Καβάφης: Εγκλεισμός και Παγίδευση (Γ. Κούμουρος, Π.Ι. Κύπρου)
• Το Σπίτι του Κωνσταντίνου Καβάφη: Ο κλειστός τόπος της μοναχικότητας  (Μ. Τεμπριώτης, Π.Ι. Κύπρου)
• Όσο μπορείς (Γ. Ρέντης, Ίδρυμα Ωνάση – Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Αθηνών)
• Μουσείο Καβάφη (περιήγηση από τον Μ. Μαραγκούλη)

Απαγγελίες:

• Θερμοπύλες (Πατριάρχης Βαρθολομαίος)
• Ithaka (S. Connery, V. Papathanasioy)

Μελοποιήσεις:

• Μέρες 1903 (Μ. Χατζιδάκις, Δ. Ψαριανός)
• Η Πόλις (Δ. Μούτσης, Α. Πρωτοψάλτη – Χ. Λεττονός)
• Θάλασσα του πρωιού (Δ. Παπαδημητρίου, Α. Ιωαννίδης)
• Γενάρης 1904 (Θ. Μικρούτσικος, Κ. Θωμαΐδης)
• Κεριά (Α. Σίμογλου, Σ. Θεοδωρίδου)
• Περιμένοντας τους βαρβάρους (Θ. Οικονόμου)
• Θυμήσου, Σώμα… (J. Tero)
• Μέρες 1903 – Η Πόλις (Μ. Χατζιδάκις – Δ. Μούτσης, Ν. Κωτσάνη)
• «Πλησιάζοντας τον Καβάφη…» (Γ. Σπανός, Μ. Μητσιάς)

Ερευνητικές Εργασίες – Projects:

• 2013 Έτος Κ. Π. Καβάφη [1863-1933] (Αβερώφειο Γυμνάσιο Λύκειο Αλεξάνδρειας, ∞)
• Από την Ιθάκη του Καβάφη στην Ιθάκη του ΚΕΘΕΑ (7ο Γενικό Λύκειο Ίλιου)
• Το σώμα στην ποίηση των Καβάφη, Καρυωτάκη, Ελύτη και Νερούδα (Λύκειο Βαρθολομιού)
• Δι-Ερευνητική Εργασία για τον Καβάφη (Γυμνάσιο Βασιλικών)
• Αφιέρωμα στον Καβάφη (3ο Γυμνάσιο Αχαρνών)

Διάφορα:

• Ιστολόγιο «Κ. Π. Καβάφης» (Εκπαιδευτήρια Δούκα)
• «Εγώ είμαι ποιητής του μέλλοντος» K. Π. Καβάφης (Ν. Παρίσης)
• «Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες εκείνων που πεθάναν». Το περιοδικό μου για τη χρονιά του Κ.Π.Καβάφη (Λ. Στάμου, ∞)
• Κόμικ «Ithaka» (Zen Pencils)
• Από την «Οδύσσεια» στον Κ. Π. Καβάφη (Συνέντευξη Θ. Οικονόμου)
• Ο Καβάφης στα μέσα μαζικής μεταφοράς (Καμπάνια Αρχείου Καβάφη)

ΝΠ – ΓΚ, 31/12/2013