3,5 δεκαετίες εξέλιξης: Από τους «μικρόκοσμους» του 1980 στα εκπαιδευτικά «apps» του 2015…

Οι μικρόκοσμοι μπορούν να θεωρηθούν ως συγκεκριμένες μορφές εξωτερικών αναπαραστάσεων που έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν στη διδασκαλία, την εκμάθηση διαφόρων εννοιών, την επίλυση προβλημάτων, τον πειραματισμό κλπ. Πρόκειται για υποσύνολα της πραγματικότητας ή κατασκευασμένες πραγματικότητες, η δομή των οποίων ταιριάζει σε κάποιον δοσμένο γνωστικό μηχανισμό. Η έννοια του εκπαιδευτικού μικρόκοσμου πρωτοεμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 70, στο AI Lab του MIT, από τον «πατέρα» της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Seymour Papert.

«Οι μικρόκοσμοι έχουν σκοπό να μετατρέψουν παλιές ή να εφεύρουν νέες αναπαραστάσεις στη φυσική, τα μαθηματικά και σε οποιαδήποτε άλλα γνωστικά αντικείμενα, που αιτιολογούν την ισχυρή λογική δομή του αντικειμένου αλλά ταυτόχρονα, συνδέονται κατάλληλα με την ανθρώπινη γνωστική πραγματικότητα» (diSessa 1979).

Ουσιαστικά, λοιπόν, 35 χρόνια μετά, τα «apps» (είτε ως application software, είτε ως web app, είτε ως mobile app) που μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαίδευση, συνιστούν κατά μία προσέγγιση, μικρόκοσμους, όπου μάλιστα «επανερχόμαστε» στην αρχική πηγή, με πολύ πιο σύγχρονο σχεδιασμό και ποικιλομορφία περιεχομένου – διάδρασης, ως αυτόνομες, συνήθως, εφαρμογές…

Ας παρουσιάσουμε όμως μια ενδεικτική «χρονογραμμή» [1977-2015] με αξιοσημείωτους σταθμούς (Ιστορική εξέλιξη εκπαιδευτικού λογισμικού):

• Ταξινόμηση σύμφωνα με παιδαγωγικά μοντέλα ή μαθησιακά παραδείγματα – paradigms (Kemmis 1977):

– Διδακτική χρήση του υπολογιστή (instructional paradigm)

– Εξερευνητική χρήση του υπολογιστή (conjectural paradigm)

– Αποκαλυπτική χρήση του υπολογιστή (revelatory paradigm)

– Απελευθερωτική χρήση του υπολογιστή (emancipatory paradigm)

• Ταξινόμηση σύμφωνα με το ρόλο… που επιτελεί στη διαδικασία της μάθησης (Taylor 1980):

– Δασκάλου (the computer as a Tutor): Το υλικό παρουσιάζεται καθοριζόμενο πλήρως από την εφαρμογή, ο χρήστης απαντά και επιλύει ασκήσεις, οι απαντήσεις αξιολογούνται, οδηγώντας σε περαιτέρω παρουσιάσεις, αναλύσεις και παραπομπές.

– Εργαλείου (the computer as a Tool): Η εφαρμογή χρησιμοποιείται ως βοηθητικό μέσο και εργαλείο δημιουργίας ποικίλων πολυμεσικών εγγράφων.

– Μαθητευόμενου (the computer as a Tutee): Ο χρήστης κατευθύνει πλήρως την εφαρμογή, «μαθαίνοντας» τον υπολογιστή.

• Ταξινόμηση με κριτήριο τη χρήση του εκπαιδευτικού λογισμικού στη μαθησιακή διαδικασία (Paterson – Strickland 1986):

– Πρακτική και εξάσκηση (drill & practice).

– Διδακτικό – παρουσίαση (tutorial).

– Εκπαιδευτικό παιχνίδι (educational game).

– Προσομοίωση (simulation).

– Επίλυση προβλήματος (problem solving).

– Εικονική πραγματικότητα (virtual reality)

• Ταξινόμηση ως προς την εκπαιδευτική χρήση του υπολογιστή για παιδαγωγικό σκοπό (Means 1994):

– Διδασκαλία (Tutor)

– Εξερεύνηση (Explore)

– Εργαλείο (Tool)

– Επικοινωνία (Communication)

• Computers as Mindtools for Schools (Jonassen 1999-2000):

• Ταξινόμηση µε βάση τη διδακτική προσέγγιση και τις θεωρίες μάθησης (Οι Θέσεις τις ΕΤΠΕ για το Εκπαιδευτικό Λογισμικό ΕΤΠΕ 2002):

– Περιβάλλοντα καθοδηγούµενης διδασκαλίας (που στηρίζονται κυρίως σε συµπεριφοριστικές θεωρίες μάθησης)

– Περιβάλλοντα μάθησης µέσω (καθοδηγούµενης ή όχι) ανακάλυψης και διερεύνησης (που στηρίζονται κυρίως σε γνωστικές και δοµητιστικές θεωρίες μάθησης)

– Περιβάλλοντα έκφρασης, οικοδόµησης, αναζήτησης και επικοινωνίας της πληροφορίας (που στηρίζονται κυρίως σε δοµητιστικές και κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες μάθησης)

• Τρισδιάστατη κατηγοριοποίηση εκπαιδευτικού λογισμικού με πολλαπλά κριτήρια (Σεμινάρια σε Εκπαιδευτικούς 2006-2008):

• Μικτή Κατηγοριοποίηση για την Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Β’ Επιπέδου (Γενικό Μέρος Επιμορφωτικού Υλικού 2009-2011 και πλούσιο σχετικό υλικό, π.χ. Βασικές Κατηγορίες Λογισμικού):

– Λογισμικά και περιβάλλοντα που λειτουργούν ως απλές πηγές πληροφόρησης

– Λογισμικά για διδασκαλία (Tutorials, διδακτισμικά)

– Περιβάλλοντα πρακτικής και εκγύμνασης (Drill and practice)

– Περιβάλλοντα διαχείρισης πολυμεσικού υλικού και δημιουργίας απλών εφαρμογών παρουσίασης

– Περιβάλλοντα προσομοίωσης

– Εργαλεία γενικής χρήσης

– Προγράμματα προσωπικής έκφρασης, δημιουργικότητας και φαντασίας

– Ανοιχτοί μικρόκοσμοι (Δυναμικής Γεωμετρίας, Άλγεβρας και Αριθμητικής, Φυσικής, Μοντελοποίησης, Logo, Εκπαιδευτικής Ρομποτικής)

– Λογισμικά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα επικοινωνίας (e-mail, συστήματα online «συζητήσεων», blogs κλπ)

– Περιβάλλοντα ανάπτυξης εφαρμογών – Προγραμματισμός με γλώσσες προγραμματισμού

– Λοιπές κατηγορίες (εκπαιδευτικά παιχνίδια, εφαρμογές e-learning, m-learning κλπ)

• Ενδεικτική Ταξινόμηση Apps by Revision of Bloom’s Taxonomy (Mobile Apps 2014, αλλά και πολλές άλλες, όπως π.χ. οι Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για iPad & Android):

• Ταξινόμηση apps βάσει quadrant: Internet +/-, Open +/- [ή Subject -/+] (Ο Μαγικός Κόσμος της Ταμπλέτας 2014-2015 και Game apps for tablets usable in education):

• 34 διαφορετικοί «Τύποι Μαθησιακού Αντικειμένου» στο Πανελλήνιο Αποθετήριο (Φωτόδεντρο 2010-2015):

Το σίγουρο είναι ότι από την εμφάνιση των πρώτων λογισμικών με πολύ περιορισμένη χρήση στην εκπαίδευση, από τις αρχές του 1970 μέχρι σήμερα, πολλές κατηγορίες λογισμικού παραμένουν απαράλλακτα ίδιες (π.χ. drill & practice, simulations κλπ). Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τα νέα φιλικά και touchable apps, απευθύνονται πλέον, απολύτως, σε όλες τις ηλικίες, και τους «πολύ-πολύ» μικρούς και τους «πολύ-πολύ» μεγάλους…

ΓΚ, 21/06/2015 (τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου)

Σημείωση: Οι παραπάνω αναφορές απέχουν από το να συνιστούν εμπεριστατωμένη επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας αλλά είναι ενδεικτικές για τις τάσεις κάθε περιόδου…